2011 оны 2 сарын 28

Өглөө эрт босож цасаа цэвэрлэв. Ханд эмэг буурал ирлээ. “Өмэг нь байна ойрд буусангүй чамд” гээд яриад “чи намайг санаж байна уу, таниж байна уу?” Та Өүлэн эх юм уу, Бөртө эх юм уу? “Тэд өргөөндөө л байж байгаа. За би дахиад өөрийгөө таниулъя” гэхэд нөгөө галзуу сэрэглэн цовоо, нум сум харваж, инээд алдсан Дорнын их хатан мориллоо. Энэ онго надад анхны хоёр дахь өдрөөс л бууж ирсэн. Түүнийг ирэхээр миний бие жавхаагаад л гэдэс гүзээ алга болоод л сэмбэлзээд ирдэг. Сандал дээр хөлөө тавин алсыг харах их дуртай. Би өндрөөс өндөр уулын орой дээр гараад л эх нутгаа хардаг байлаа. Ямар сайхан гээч. Миний урд хязгаар үгүй харагдах уулс, хажууд минь жанжид, доор нь цэргүүд минь хүлээж байдаг байлаа гэж дурсана.

2011 оны 2 сарын 27

Өглөө хэрээтэй гэнэт ярив. Би хэрээнээс та амар амгалан уу, хэн гэдэг буурал вэ? гэтэл “Би 200 настай” гэв. Энэ хэрээг би буурлууд уналгаа хийгээд миний биед ордог шиг орчихсон яваа юм байх гэж бодсон юм. Та хэний буурал вэ? Багшийнх уу, хүүгийнх үү, эмээгийнх үү, манайх уу? гэхэд  “юун багш, эмээ вэ” гэж гайхав. “Би амьтан байна. Чи бас амьтан юм уу?” гэж надаас асуув. Чи харин хүний хэл мэддэг юм биш үү надтай яриад эсвэл чи хүн юмуу. Харин чи амьтан уу? Үгүй би хүн. Тэгвэл би амьтан. Тэгээд би амьтны хэлээр яриад байгаа юм уу, чи хүний хэлээр яриад байна уу. Ёооё бүр толгой эргэчихлээ. Ямар сонин юм би амьтны хэл мэддэг болсон гэнэ шүү. Намайг бүх амьтадтай ярьж үз гэнээ. Хүний хий үзэгдлүүдтэйгээ ярьж амжихгүй байхад бас юун амьтадтай ярих.

2011 оны 2 сарын 26

Миний төрсөн эцэг аав минь ирж уулзаж бид уйлалдав. Бяцхан түшээ дүүг минь өнөө өдрөөс өөрөө дагаж юмыг нь тэгшлэнэ гэсэн. Аав минь намайг бөө болсноос хойш гурав дахь удаагаа ирж байгаа билээ. Би анх бөө болсноосоо хойш аавыгаа хүлээгээд ирдэггүй. Ер бусын загнах өвөг дээдсүүдээ би сүүлдээ хардан яагаад миний эцэг орж ирэхгүй байнаа. Би өөр чөтгөр оруулчихвуу? Юун эрлэг хаан энэ тэр гэсэн хачин сонин юмс ирээд байнаа гэж баахан бодол болоход нэг удаа нөхөр маань миний буултанд суух үед аав минь орж ирсэн бөгөөд “өөрийн өвөг дээдсүүдэд эргэлзэх хэрэггүй. Би хэдэн охидоо бүгдийг нэг дор цугларахаар буух гэж байтал улаач болсон охин маань буруу бодол хэт их бодон, өөрийгөө болон өвөг дээдсээ хардаж сэрдэн намайг өөрөө хэл гээд би буулаа” гэв.

2011 оны 2 сарын 25

Лусын уналга амилсан өдөр. Би их л толгойгоо гашилган тоо бодож байж “Хайрханмаа” нэрийг нь олсонд тэр амилан орж ирлээ. Гэхдээ л би түүний дүрийг дөрвөн жилийн өмнөөс харан гайхаж хайрлан хүндэлж харамладаг билээ. Ямар сайхан том аугаа амьтан гэж бодно. Тэр бид хоёр тоглож өссөн гэнээ. Баахан сонин хачин сонсож гайхлаа. “Чи бид хоёр бүүр сүүлд газар дээр хүний үрсийг шоглон тохуурхаж олныг живүүлэн алсангаа санаж байна уу?” ....Юу? Үгүй шүү. Би хэзээ ч тийм муухай юм хийгээгүй гэхэд тэр инээн “Чи бид хоёр хэрээс хэтэрсэн олон хүн алж нуусан нь баригдаад чи аав ээждээ шийтгүүлж Тэнгэр эцэгт хэрэгтэй цагт нь өгч хүний ертөнц гэдэг тамын амьдралд амьдруулж буян хийлгэх болсон шүү дээ”. Би сэтгэлээр унав. Би хүн алжээ гэхэд “Чи бүү санаа зов тэднийг зөвхөн тоог нь хэтрүүлсэн. Уг нь тэд өөрсдөө буруутай. Усыг бохирлож, усанд дайн зарласан. Чи бид хоёр үерийн усыг ихэдүүлчихсэн. Чи ч балчир, би ч балчир байсан байна. Гэхдээ чи балчир бас чиний зөв байсан ч хүний амийг нь хэтрүүлсэн учраас Тэнгэр шийтгэл оноож эцэг, эх чинь ч шийтгүүлэн чамаас удаан хугацаагаар хагацах болсон шүү дээ”.

2011 оны 2 р сарын 24

Орой хүү маань анд зайрантайгаа өөрийн өргөөнд буув. Хадам буурлууд намайг дуудуулав. Энэ буултаар л би Чингис хааны тухай тодорхой батлан хэлэх өөр овгийн өндөр дээдсүүдийн амнаас нь өөрөө чихээрээ сонслоо. Ихирэс Хадны Мангаа буурал өөрийн биеэр буув. Өнөө гарагт анх удаа өөрийн чинь амилуулсан уналгаар өргөөндөө морилж ирлээ. Ихирэс гэж ийм учиртай овог аймгийн нэр байжээ. Тэгэхээр бусад аймгийн нэрс ч бөө буурлуудын нэр байхнээ. Би яг ингэж бодтол нүд анигдан чих шуугиад онго ирлээ.Тэгэлгүй яахав чи үүнийг мэдлээ. Их сайн. Хонхирад буурал нь байна. Би чинь гайхамшигт удган шүү дээ. Би хэдэн минут түүнтэй ярилцлаа. Ойлголоо би юу хийх ёстойгоо, дахиад л адал явдал нээгдэх юм байна. Гэхдээ одоо Ихирэс бууралтай ярьснаа мартахаасаа өмнө бичих хэрэгтэй.

Тэнгэр дээдсүүд маань намайг эртнээс бэлдсэн нь

Одоо бодсон чинь гайхмаар юм. Ингэж таарна гэж байхгүй биз дээ. Тэр үед бид гэр бүлээрээ бүгд, машинтайгаа хамт, бүр гэдсэн дэхь хүүтэйгээ хамт Чингис хаан кинонд хүчин зүтгэж байж одооны гэрийнхээ үндэс суурийг тавьсан нь үнэхээр гайхалтай. Нээрэн ийм юм гэж байхаа. Өрөвдчихлөө. Миний муу өвөг дээдэс минь ямар өрөвдөлтэй юм бэ? Өөрсдийг нь таг мартчихсан мангар биднийгээ харж үзэн хамгийг нь зохицуулах гэж хаа холын тэр японы чихэнд кино хий гэж шивнэж байх гэж. Кадакава найруулагчийн ярилцлагыг дээр үед би уншсан санагдлаа. Түүний яагаад Чингис хааны тухай кино хийх болсонг нь уншиж байхдаа тэнэг амьтан солиотой байхаа гэж бодож байсан шүү дээ. Хэээхэхэхэхэ нээрэн ямар сонин юм бэ элэг хөшлөө. Хөөрхийдөө тэр солиотой биш юм байна. Яг л дээдсүүдтэй ярилцсан юм гэдэгт би одоо бат итгэлээ. Даанч кино нь их муу болсон болохоос. Би л лав тэр киног огт сонирхож үзээгүй.

 

Түүхийн үргэлжлэл... Аавыгаа оршуулсны дараах үйл явдлууд.

Өө нээрээ би тоймлон бичиж байгаа болохоор тэр явдлуудыг бичихээ болилоо. Жаахан халтуурдан хурдлахгүй бол болохгүй нь. Охин маань хүнтэй сууж хурим хийх боллоо. Би бөөн мөнгө үрж байхаар өөрөө дээл хувцсыг нь оёхоор болон монгол хувцас оёдог дамжаанд орж хуримын дээлнүүдийг нь өөрөө оёж өглөө. Гэтэл намайг бас л юм сургах, ойлгуулах гэж оролдсон дээдсүүд маань дараа дараагаар нь олон дээл, хуяг хийх болгосон юм даа. Би зайран хүүгийнхээ малгай, бүх хувцас, удган дүүгийнхээ малгай, хуягийг нь өөрөө оёсон. Охин хүнтэй суугаад удалгүй маамуу гаргах болов. Нэг өдөр над руу утасдан манай гэрийн гадаа маш олон шаазгай ирээд орилоод байна би айгаад гэхэд нь ямар хэрээ биш, шаазгайнаас айх юун. Шаазгай сайн мэдээ өгдөг гэдэг. Талх боов өгчих гэлээ. Маргааш нь охин маань төрж Анунгоо зээ охин мэндлэн нөхөр бид хоёр маш их баярлав. Бид хоёр өөрсдөө хүүхдүүдээ төрүүлэхдээ ингэж хөөрч баярлаж байснаа лав санахгүй юм. Мангар байсан юм байлгүй. Би ч яахав өвдөөд уйлаад баярлахдаа манатай байсан байх манай нөхөр ингэж хөөрч байсан юм болов уу бүү мэд.